Kłodzko to najważniejsze miasto Kotliny Kłodzkiej – historyczne centrum regionu, które przez ponad tysiąc lat pełniło rolę strażnika granicy, węzła handlowego, twierdzy obronnej i ośrodka kulturalnego. To miasto, które powstało na przecięciu starożytnego Szlaku Bursztynowego – międzynarodowej handlowej drogi łączącej świat antycznego Rzymu z Morzem Bałtyckim – to miasto znamionujące europejskich dziejów, gdzie polskie siły ścierały się z czeskimi, pruskie z austriackimi, gdzie każdy wiek wkład nowe warstwy historii na kamienne mury, gdzie legenda mienia się z dokumentem, a każde zakamarki starego miasta opowiadają opowieści. Od pierwszej wzmianki w kronice czeskiego kronikostnownika Kosmasa w 981 roku, przez burzliwe średniowiecze, przez odrodzenie się po wojnach husyckich, przez XVI-wieczny rozkwit, przez XVIII-wieczne pruskie umocnienia za panowania Fryderyka II, aż po tragedię powodzi tysiąclecia w 1997 roku – Kłodzko to miasto, które przeżyło wszystko i wciąż stoi.
Historia – Od Szlaku Bursztynowego do Pokoju Zielonoświątkowego
Starożytność i Szlak Bursztynowy – 981 Rok i Wcześniej
Historia Kłodzka sięga czasów jeszcze wcześniejszych niż najpierw zmianki w źródłach pisanych. W 981 roku czeska kronika Kosmasa po raz pierwszy odnotowała istnience Kłodzka – dokładniej, notowała śmierć pewnego Sławnika, którą – jak wynika z kontekstu – wiąża się z grodziskiem kłodzkim.
Ale Kłodzko istniało zdecydowanie wcześniej. Archeolodzy znaleźli w okolicach miasta rzymskie monety, które sugerują, że handel na tym terenie odbywał się już w czasach starożytnych. To właśnie Szlak Bursztynowy, legendarny handel drogi łączący rzymskie imperium z Północą, przechodził przez Kłodzko.
Co To Był Szlak Bursztynowy?
Szlak Bursztynowy to nie była pojedyncza droga – to był system połączonych tras handlowych, którymi podróżowali kupcy od czasów starożytnych, przewożący cenny surowiec – bursztyn z Morza Bałtyckiego – do wojen Imperium Rzymskiego i miast śródziemnomorskich.
Jedna z głównych nitka szlaku prowadziła: Panonią (dzisiejsza Węgry) → Bramę Morawską → Brno → Kłodzko → Wrocław → Kalisz → Żnin → Bydgoszcz → Świecie → Ujście Wisły i Bałtyk.
Kłodzko leżało idealnie na tej trasie – u wylotu doliny Nysy Kłodzkiej, w miejscu, gdzie podróżnicy musieli przechodć przez wąwóz lub przejść między górami. Każdy kupiec, każdy żołnierz, każda karawan musiała przejść przez Kłodzko.
To znaczyło, że gród rozwijał się naturalnie – była tu obawa do czerpania podatków od kupców, możliwość handlu z przychodzącymi, szansa na bogacenie się dla lokalnych arystokratów i handlarzy.
981 Rok – Pierwsza Zapisana Wzmianka
W 981 roku Kosmas zanotował, że pewien Sławnik (najpewniej czeski możnowładca) zginął w pobliżu Kłodzka. To była pierwsza oficjalna, zapisana w kronice wzmianaka o istnieniu tego grodu.
Niebywale, że aby przeżyć tysiąc lat, trzeba być godnym zanotowania nawet w kontekście czyjegoś zgonu!
1114 Rok – Spalenie Grodu przez Sobiesława
W 1114 roku czeski książę Sobiesław I zaatakował i spalił Kłodzko. W tamtych czasach to była standardowa procedura – jeśli gród nie chciał się poddać, spalało się go.
Sobiesław spalił Kłodzko, ale zdał sobie sprawę z jego wartości – w 1129 roku odbudował gród i osadził w nim kasztelana Gronzatę.
1137 Rok – Pokój Zielonoświątkowy – Zmiana Władztwa
Kluczowy moment w historii Kłodzka przyszedł w 1137 roku, podczas podpisania Pokoju Zielonoświątkowego.
Na konferencji pokojowej, odbywającej się w mieście Zielona Góra (stąd nazwa „Zielonoświątkowy”), książę polski Bolesław Krzywousty spotkał się z księciem czeskim Sobiesławem I.
Kłodzko było przedmiotem negocjacji – przez lata stanowiło punkt sporu między Polską a Czechami. Oba kraje chciały go posiadać. Jednak Bolesław Krzywousty ostatecznie przyznał Kłodzko Czechom – może to była cena za pokój, może uznał, że polska granica jest gdzie indziej.
Od 1137 roku Kłodzko oficjalnie przeszło pod władzę czeskiego księstwa – i pozostało czeskie przez wieki.
Średniowiecze – Rozbudowa, Rozwijanie, Rozkvítnięcie
Po stabilizacji sytuacji politycznej, Kłodzko zaczęło się rozwijać:
XIII/XIV Wiek: Przebudowa grodu na bardziej komfortowy zamek warowy, budowa muru miejskiego
XV Wiek: Rozbudowa pod panowaniem Jerzego z Podiebradów, który uczynił Kłodzko ośrodkiem Hrabstwa Kłodzkiego (hrabstwo miało nieznaczny status autonomii w ramach Korony Czeskiej)
XVI Wiek: Rozbudowa przez arcybiskupa Arnoszta z Pardubic – dodanie zamku średniego i dolnego, klasztorów, umocnień
Specjalność: Własny Kat
Ciekawostką jest, że w XVI wieku Kłodzko było jedynym miastem w regionie, które zatrudniało własnego kata – to świadczy o jego znaczeniu. Pierwszy znany z imienia i nazwiska kat to Lorenz Volkmann, który pojawia się w dokumentach kłodzkich około 1569 roku.
To znaczyło, że Kłodzko było bogate, mogło sobie pozwolić na utrzymanie własnej administracji karną, która była ważna dla funkcjonowania sprawiedliwości.
XVIII Wiek – Fryderyk II i Pruska Twierdza
Punkt zwrotny przyszedł z Fryderyka II i pruskich wojen. W wyniku I wojny śląskiej (1740–1742) Prusy przejęły Śląsk, w tym Kłodzko.
Fryderyk II, wielki militarysta, rozumiał znaczenie Kłodzka – to była „kluczem do Śląska” – punkt kontrolny nad górami i dolinami.
W latach 1740–1770 Fryderyk II przystąpił do gigantycznej przebudowy Kłodzka w nowoczesną twierdę. Generał Gerhard Cornelius de Wallrave – znawca francuskich fortykacji – zaprojektował nowe umocnienia według włosko-niderlandzkich zasad strategicznych:
Bastiony: Jabłonki, Ludmiły, Wacława, Alarmowy, Dzwonnik, pół-bastion Orzeł
Kurtyny: Połączenia między bastionami
Raweliny: Wysuniętymi umocnienia przednie
System Podziemny: Nad 7 km chodników kontrminerskich (tunetów deslitychych do wysadzania nieprzyjacielskich min)
Po roku 1770 Fryderyk II rozbudował twierdę do kształtu, który istnieje dziś – kompleks Głównej Twierdzy na Górze Fortecznej i fortu pomocniczego na Górze Owczej.
1945 Rok – Powrót do Polski
Po II wojnie światowej, na mocy decyzji sojuszników (Jałta, Potsdam), Kłodzko powróciło do Polski w 1945 roku. Była to kontrowersyjna decyzja – Czechosłowacja protestowała, argumentując historyczną przynależność miasta.
Jednak zdecydowana większość Polaków cieszyła się z powrotu tego strategicznego miasta do granic Polski.
Powódź Tysiąclecia 1997 – Kataklizm
Jedną z najbardziej dramatycznych kart niedawnej historii Kłodzka jest Powódź Tysiąclecia z lipca 1997 roku.
Przyczyny – Deszcze i Katastrofa
W pierwsze dni lipca 1997 roku nad południową Polską zawisnęły ciemne chmury. Deszcze zaczęły się w 3 lipca i trwały bez przerwy przez kilka dni – opady wyniosły ponad 500 mm, czyli 3–4 razy normalne sumy miesięczne.
Ta ilość wody nie miała gdzie pójść. Rzeki szybko się wypełniły, wały pęły, strumienie zamieniły się w rwące potoki.
Fala Powodziowa – Nocą z 7 na 8 lipca
W nocy z 7 na 8 lipca 1997 roku, Nysa Kłodzka osiągnęła rekordowy poziom – podniosła się o 8,71 metra ponad zwykły stan.
Woda była brudna, niosła z sobą wszystko – pojazdy, dachy, urządzenia, meble, martwe zwierzęta. To nie było powolne zalanie – to była niszcząca fala.
Po przerwaniu wału przeciwpowodziowego, woda zalała osiedle Nysa, osiągając poziom pierwszego piętra budynków. Następnie fala przetoczyła się przez Starą Miasteczko, zabytkową dzielnicę, niszcząc średniowieczne kamienice.
Zniszczenia – Skalę Kataklizmu
W wyniku powodzi zalane zostały 37 ulic i 14 km dróg – Kłodzko praktycznie przestało istnieć jako funkcjonujące miasto.
7 tysięcy ludzi straciło dach nad głową
680 tysięcy mieszkań zostało zniszczonych na całym terenie zalanych terenów
840 szkół uległo zniszczeniu
4 tysiące mostów zostało zniszczone
14 tysięcy kilometrów dróg – zniszczonych lub zniszczonych
Straty oszacowano na 92 miliony złotych w samym Kłodzku
Była to największa powódź od 1783 roku – i najprawdopodobnie największa w historii miasta.
Odbudowa
Po ustąpieniu wody, miasto zaczęło się odbudowywać. Był to proces długotrwały i bolesny – wiele osób straciło dobytek całego życia, było bez domów, bez pracy.
Jednak Kłodzko jest miastem, które przeżyło tysiąc lat – przeżyło spalenia, wojny, zmiany panowania. Powódź była kolejnym wyzwaniem – i miasto go podjęło.
Główne Atrakcje Kłodzka – Dziedzictwo Wieków
Twierdza Kłodzko – Forteca „Klucz do Śląska”
Twierdza Kłodzko to największy i najspektakularniejszy zabytek miasta. Rozciąga się na powierzchni 30 hektarów i stanowiła – w czasach swego rozkwitu – jeden z najważniejszych systemów obronnych Europy Środkowej.
Główne elementy:
Donjon – Główna Wieża: Potężna wieża ostatecznej obrony, z której rozkazodawcy kierowali obroną
Bastiony i Kurtyny: Dziela Fryderyka II i jego fortyfikatorów
Podziemne Tunele: Przeszło 7 km chodników kontrminerskich
Studnie: Pięć studni, z których najstarsza pochodzi z 1393 roku
Magazyny i Piwnice: System przechowywania jedzenia, amunicji i zasobów
Zwiedzanie:
Trasa Główna: Prowadzi po górnych fortyfikacjach, kończąc się na donjoni, z którego rozpościera się panorama Ziemi Kłodzkiej
Trasa Podziemna: Prowadzi przez tunele kontrminerskie – doświadczenie jak bycie żołnierzem podczas oblężenia
Nocne Zwiedzanie: Specjalna atrakcja dla chętnych na przygodę
Podziemna Trasa Turystyczna – Piwnice Średniowieczne
Pod Kłodzkiem rozciąga się sieć średniowiecznych piwnic, sięgających nawet 30 metrów głębokości. Służyły one jako magazyny żywności, a także schronienia podczas najazdów.
W 1976 roku została udostępniona podziemna trasa turystyczna, długości około 700 metrów, z następującymi atrakcjami:
Sale Tematyczne: Naczynia apteczne, narzędzia katowskie, pralnia, piec piekarski, karczma, kantor kupiecki
Elementy Grozy: Repliki narzędzi tortur, kajdany, dyby, topór katowski
System Audiowizualny: Dźwięki starego miasta (jarmark, muzyka, biesiadnicy)
Animacje Projekcyjne: Szczury reagujące na ruchy przechodniów – dzieci uwielbiają
Most Gotycki (Most Św. Jana, Most Wita Stwosza)
Most gotycki na kanale Młynówka to jeden z najstarszych mostów tego typu w Europie. Długość: 52,5 metra, szerokość: 5,70 metra.
Możliwe daty: 1281 lub 1286 rok – źródła się sprzeczają.
Most zdobi sześć posągów fundowanych przez mieszkańców w XVI–XVIII wieku:
Strona Wschodnia: Św. Franciszek Ksawery (patron miasta), Chrystus na krzyżu, Trójca Święta i Ukoronowanie Najświętszej Marii Panny
Strona Zachodnia: Św. Wacław, Matka Boska Bolsna, Św. Jan Nepomucen
Most jest starszy i podobny do Mostu Karola w Pradze.
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Gotycki kościół farny, budowany od połowy XV wieku do połowy XVI wieku. Inicjator: arcybiskup Arnoszt z Pardubic.
Znajduje się na Starym Mieście, na Placu Kościelnym – centrum starej Kłodzka.
Pod posadzką znajduje się krypta książąt ziębickich.
Minieuroland – Park Miniatur
Rozciągająca się na 20 tysięcy metrów kwadratowych skansen miniatur znanych budowli światowych – Dresden Zwinger, Łuk Triumfalny w Paryżu, Twierdza Kłodzka i wiele innych.
W otoczeniu ponad 500 gatunków drzew i krzewów, sprowadzonych z najlepszych holenderskich i belgijskich szkółek.
Festiwal Kwiatów: Co roku w ostatnim weekendzie czerwca – z ponad 70 tysiącami kwiatów jednorocznych.
Muzeum Ziemi Kłodzkiej
Założone w 1963 roku, prezentujące geologię, geografię, historię, sztukę i kulturę materialną regionu.
Siedzi w dawnym konwikcie jezuickim.
Największe kolekcje: konwisarstwo, numizmatyka, zegary śląskie, szkło artystyczne.
Ciekawostki – Historia i Legenda
1376 Rok – Brukowane Ulice Wcześniej niż Paryż
W 1376 roku Kłodzko miało już brukowane ulice – wcześniej niż Paryż. To świadek znaczenia i bogactwa miasta.
1850 Rok – Ostatnia Egzekucja
Ostatnia egzekucja w Kłodzku odbyta się w 1850 roku – kat Ścięł toporem niejakiego Treutlera za morderstwo chłopa z Drogosławia.
1800 Rok – Wizyta Przyszłego Prezydenta USA
W 1800 roku, podczas podróży po Śląsku, przebywał w Kłodzku John Quincy Adams, który kilkadziesiąt lat później został 6 prezydentem Stanów Zjednoczonych.
1398 Rok – Psałterz Floriański
Według niektórych źródeł, w 1398 roku w Kłodzku powstał „Psałterz floriański” – jeden z najstarszych zabytków polskiego piśmiennictwa.
Serialowy Kłodzko
1965 Rok: 18 i 21 odcinek serialu „Czterej Pancerni i Pies” zostały nakręcone w Kłodzku
1970 Rok: Część ostatniego odcinka serialu znów nakręcono w Twierdzy Kłodzko
Emil Czech – Bohater Monte Cassino
Na cmentarzu w Kłodzku spoczywa Emil Czech, polski żołnierz, który w dniu zdobycia Monte Cassino w 1944 roku odegrał hejnał mariacki na gruzach klasztoru – symbol oporu i ducha polskiego.
Hejnał Kłodzka
Codziennie w samo południe z wieży ratuszowej wybrzmiewa hejnał Kłodzka – tradycja, która trwa od wieków.
