Polanica Zdrój to jedno z najchętniej odwiedzanych uzdrowisk całej Kotliny Kłodzkiej – malownicze miasteczko położone w sercu Dolnego Śląska, gdzie historia sięga 1347 roku, a legenda powstania wiąże się z niezwykłą przygodą gajowego i magicznym niedźwiedziem. To miejsce, gdzie wody mineralne – zwłaszcza słynna Wielka Pieniawa, wydobywana z głębokości ponad 34 metrów pod ziemią – uzdrawiają ciała i dusze przyjeżdżających tu kuracjuszy od XIX wieku aż do dzisiaj. Historia miasteczka to opowieść o transformacji – od średniowiecznej wioski otoczonej gęstymi lasami (nazwa „Heyde” oznaczała właśnie „puszczę” lub „polanę”), przez XIX-wieczny rozkwit uzdrowiskowo-turystyczny pod pruskim panowaniem, do współczesnego polski kurortu. Dziś Polanica Zdrój to miejsce, gdzie rododendron wiekowe bronią przed wycinką, Park Zdrojowy pachnie minią starych czasów, a pomnik polanickiego Niedźwiadka – upamiętniający najdalszy zasięg lądolodu skandynawskiego – przypomina o prawie glacjalnej przeszłości tego terenu.
Historia – Od Średniowiecznej Puszczy do Uzdrowiska Światowej Klasy
1347 Rok – Pierwsza Wzmianka – „zu Heyde”
Historia Polanicy Zdrój sięga głębokich średniowieczy. W 1347 roku, w kłodzkich kronikach sądów szlachty, po raz pierwszy wymieniana jest osada o nazwie „zu Heyde” – oznaczającej „u Puszczy” lub „u Polany”.
Ta pierwsza wzmianka dotyczyła dóbr należących do rodu von Glaubitzów (znanych również jako von Glubosowie) – szlachty rezydującej na zamku Szczerba.
Właściwą osadą Polanicą kierował zapewne Nikolaus von Glubos, a jego bracia Otto pojawili się w dokumentach w 1353 roku.
Średniowiecze – Puszcza, Jezuici, Szwedowie
Przez długie wieki Polanica pozostawała małą, niedostrzegającą się wsią otoczoną gęstymi lasami. Przychodni czerpali z położonych tu źródeł, ale brakło systematycznego zagospodarowania.
W 1557 roku, kronikarz Georgius Aelurius w swoim dziele „Glaciographia” (opisie Ziemi Kłodzkiej) zanotował, że w okolicy wioski istnieją źródła mineralne. To była pierwsza naukowa wiadomość o zasobach zdrowotnych terenu.
Jednak rzeczywisty rozvój przyniesiony został przez jezuitów, którzy zagospodarowali tereny wokół źródeł. Ów peryod rozwoju został jednak brutalnie przerwany – w 1645 roku szwedzi z oddziału płk. Douglasa zniszczyli Polanicę podczas wojen trzydziestoletniej.
1556 Rok – Powstanie Nowej Polanicy
Około 1556 roku na północnym krańcu wsi powstała Nowa Polanica (Neuheide, dzisiaj Polanica Górna).
W wyniku tego, właściwą Polanicę zaczęto nazywać Starą (Altheide, Alt-Heide, Alt-Haide).
Podział na Starą i Nową Polanicę utrzymał się przez wieki – i odróżniał się geograficznie i administracyjnie.
XIX Wiek – Rozkwit Uzdrowiska
Wszystko zmieniło się dramatycznie w XIX wieku, kiedy po całej Europie rozprzestrzenił się fenomen uzdrowiskowego turystyki.
1873 Rok – Wenzel Hoffmann i Narodziny Nowoczesnego Kurortu:
W 1873 roku wrocławski przemysłowiec Wenzel Hoffmann nabył zdrój wraz z przyległymi terenami. To był kluczowy moment.
Co zrobił Hoffmann?
Wybudował rozległy Park Zdrojowy – z alejami spacerowy, klombami, drewnianych pawilon
Zbudował nową Pijalnię Wód Mineralnych – elegancki kompleks dla kuracjuszy
Wybudował Domek Zdrojowy – dom zdrowisk z wygodą dla gości
Wybudował Teatr – dla rozrywki kuracjuszy wieczorami
Uzdrowisko zaczęło przyciągać bogatych gościu z całej Europy.
1890 Rok – Linia Kolejowa:
Kluczowy element transformacji przyszedł w 1890 roku, kiedy doprowadzono linię kolejową z Kłodzka.
Dlaczego to było ważne? Transportem! Zanim kolej, przybycie do Polanicy zajmowało dni – dyliżancem, na koniu. Po kolei – kilka godzin z Wrocławia!.
Liczba kuracjuszy dramatycznie wzrosła.
1904 Rok – Georg Haase i Uzdrowisko Światowej Klasy:
W 1904 roku tereny zdrojowe nabyła spółka pod kierownictwem wrocławskiego radcy handlowego Georga Haase.
Haase był wizjonerem – postanowił uczynić Polanicę najnowocześniejszym uzdrowiskim na Śląsku.
1906 Rok – Otwarcie Luksusowego Domu Zdrojowego:
W 1906 roku Haase otworzył nowy Dom Zdrojowy (dziś sanatorium Wielka Pieniawa) – kompleks dysponujący 130 pokojami oraz nowoczesnym zakładem przyrodoleczniczym.
Uważany był to za najnowocześniejsze uzdrowisko na całym Śląsku.
1909–1911 Lata – Ekspansja:
1909 Rok: Ukończono budowę sanatorium kardiologicznego
1911 Rok: Otwarto kompleks z pijalnią wód, halą spacerowo-koncertową, kawiarnia zdrojową
Polanica Zdrój stała się europejskim kurortem światowej sławy.
I Wojna Światowa – Wstrzymanie Rozwoju
Na początku I wojny światowej uzdrowisko zamknięto, a Dom Zdrojowy zamieniął się w lazaret dla rannych żołnierzy niemiec.
Jednak już po roku działalność wznowiono – popyt na uzdrowiskowy turystykę był na tyle silny, że nawet война nie mogła go zatrzymać.
1925 Rok – Oficjalna Zmiana Nazwy
W 1925 roku dokonano formalnej zmiany nazwy – z „Altheide” na „Altheide-Bad”.
Ciekawostka: „Bad” oznacza „zdrój” po niemiecku – ale w przypadku Polanicy słowo to umieszczono na końcu nazwy, co było jedynym takim przypadkiem na terenie niemieckojęzycznym!.
Zwyczajnie mówiło się „Bad Altheide”, a to było jedyne miasto, gdzie „Bad” było na końcu zamiast na początku.
Legenda Niedźwiadka – Gajowy i Magia Wód
Polanica Zdrój nie byłaby wyjątkowa bez swojej legendy – opowieści o niezwykłym niedźwiedziu i wiele gajowego, które wyjaśnia Origins źródeł mineralnych.
Opowieść Legendarna
Dawno, dawno temu, gdy tereny te zarosły gęste puszyczą, pewien gajowy (leśny, opiekun lasu) wyruszył w upalny dzień na obchód terenu.
Po długim marszu poczuł ogromne zmęczenie i pragnienie. Znalazł małe źródełko i schylił się, aby się napić.
Ale w tej chwili na źródełko rzucił się potężny niedźwiedź!.
Walka. Gajowy był silny – po krótkiej bójce powalił zwierze na grzbiet. Miał zamiar wbić mu nóż w serce.
Wtedy niedźwiedź mówi (w legendzie zwierzęta mówią):
„Nie zabijaj mnie, a ja wskażę ci wodę o wiele smaczniejszą!”
Gajowy, zdziwiony, ale zainteresowany, uwolnił niedźwiedzia.
Zwierz zaprowadził go na polanę, gdzie ze źródła tryskała woda o dziwnym zapachu i smaku.
Młodzieniec napił się tej wody – i wkrótce znękł go znęczenie.
Niedźwiedź po wykonaniu swojej misji zniknął w lasach.
Rozprzestrzenianie Się Wiści
Wieść o niezwykłej wodzie szybko rozprzestrzeniła się po okolicy.
Ludzie zaczęli przybywać z oddalnych stron, chcąc doświadczyć uzdrawiającej mocy tej wody.
Dookoła polany zaczęła powstać osada, którą po latach nazwano Polanicą – od słowa „polana”.
Naukowa Rzeczywistość – Niedźwiadek Polarny z 1910 Roku
Jednak niezapomnij – legenda ma swoje naukowe wyjaśnienie!
W 1910 roku, niemieccy glacjolodzy (naukowcy badający lądolody) przeprowadzili gruntowne badania geologiczne.
Doszli do wniosku, że lądolód skandynawski zatrzymał się dokładnie na wysokości obecnej Polanicy-Zdroju.
Aby upamiętnić ten granicę ostatniego zlodowacenia, niemieccy naukowcy i lokalnie społeczność postanowiła umieścić betonową rzeźbę niedźwiedzia polarnego na terenie parku.
Posadowiono go na podbudowie z tufu wulkanicznego.
Niedźwiadek stoi tam od 1910 roku – ponad 110 lat – wskazując punkt, do którego dotarły lodowce skandynawskie półtora miliona lat temu!.
Tak legenda i nauka zbiegły się w jedno!.
Wody Mineralne Polanicy – Uzdrawiające Źródła
Serce uzdrowiska to wody mineralne – naturalne źródła, które wnikają z ziemi bogatę w lecznicze minerały.
Wielka Pieniawa – Najsławniejsze Źródło
Wielka Pieniawa to najstarsza i najbardziej znana woda z Polanicy.
Historia:
1904 Rok: Pierwsze wiercenie w poszukiwaniu nowych źródeł mineralnych
Maj 1904 Roku: Sukces! Wywiercono otwór w uskoku piaskowca – powstało nowe źródło
Nazwa Pierwotna: „Gertruda”, ale po roku przemianowano na „Wielką Pieniawę”
Charakterystyka Wody:
Głębokość Wydobycia: Ponad 34 metry pod ziemią
Właściwości: Woda bije artezyjskim – wydobywa się sama, bez pomp, dzięki naturalnemu ciśnieniu**
Komponenty Mineralne: Bogata w magnez, wapń, żelazo, sód, chlor, krzem, lit, miedź i potas
Produkcja Dobowa: Ponad milion litrów dziennie – niesamowita ilość!
Pieniawa Józefa (Staropolanka)
To drugie ważne źródło, nazwane „Karoliną” przy odkryciu w 1904 roku pod koniec listopada – bardzo wydajne.
Inne Nazwy: „Pieniawa Józefa” (lata 50-te), „Staropolanka” (dzisiaj)
Głębokość: Dwa ujęcia – jeden na 88,9 metrów, drugi na 43 metry
Wskazania Lecznicze
Wody Polanicy uzdrawiają szeroki zakres schorzeń:
Choroby Układu Trawienia: Zaburzenia jelita grubego, choroby wątroby i trzustki, nadkwaśność, problemy cukrzycowe
Choroby Układu Krążenia: Problemy sercowe i naczyń
Choroby Układu Moczowego: Kamica nerkowa
Zatrucia Alkoholem: Wody wspierają detoksykację
Pijalnia Wód Mineralnych – Kompleks Zdrojowy
Pijalnia Wód Mineralnych „Wielka Pieniawa” to główne centrum uzdrowiskowe.
Infrastruktura:
36 Kabin Kąpielowych: Do zabiegu
60 Pokoi Sanatoryjnych: Dla kuracjuszy
Hala Spacerowa: Ozdobiona, elegancka – idealna do spacerów pomiędzy zabieguami
Restauracje, Kawiarnie, Cukiernie: Dla gastronomicznych rozkoszy
Czytelnię: Dla intelektualnego relaksu
Park Zdrojowy – Oaza Zieleni i Ruchu
Park Zdrojowy to zabytkowy ogród, główna atrakcja turystyczna i przestrzeń wypoczynku.
Elementy Parku
Wiekowe Rododendrony: Pod ścisłą ochroną – niektóre mają ponad 100 lat
Park Szachowy: Z figurami o wysokości 140 cm – można grać w szachy![ ]
Niedźwiadek Polarny: Pomnik lądolodu – główna atrakcja
Pomnik „Małe Niedźwiadki”: Nowsza atrakcja z wyobrażeniem niedźwiadka pijącego wodę
Dreptaki i Aleje: Pięknie utrzymane spacerowe ścieżki
Aleja Gwiazd Koszykówki
Na deptaku przy Bystrzycy Dusznickiej znajduje się Aleja Gwiazd Koszykówki z odciskami dłoni sławnych koszykarzy.
To turystyczna atrakcja, ale też świadectw Polanicy jako ośrodka sportu i turystyki.
Ciekawostki Historyczne
Maria Dąbrowska – Polska Pisarka
Wśród gościu uzdrowiska była Maria Dąbrowska, słynna polska pisarka, autorka „Nocy i Dni”.
Mieczysław Fogg – Piosenkarz
Mieczysław Fogg, słynny polski tenor, również gościł w Polanicy-Zdroju.
Irena Santor – Artystka
W gimnazjum Zdobienia Szkła, a potem w technikum szklarskim w Polanicy-Zdroju uczyła się Irena Santor, słynna polska wokalistka.
